Fundacja Inicjatywa B jesienią 2017 roku, rozpoczęła wieloetapowy projekt edukacyjny, dedykowany dla mieszkańców Gminy Żarów oraz osób odwiedzających Park Miejski w Żarowie… Przyczyną powstania społecznej inicjatywy PARK 51 jest zła kondycja żarowskiego, dendrologicznego parku , który został stworzony w drugiej połowie XIX wieku, a który dziś możemy nazwać kolekcjonerskim!

Po kilku działaniach animacyjnych (tj. stworzenie dwustronnej tablicy informacyjnej, inwentaryzacji drzew), kolejnym etapem w promocji żarowskiej przestrzeni parkowej, była unikatowa prelekcja, którą pt. Historyczna zieleń Parku Miejskiego w Żarowie, poprowadził Robert Sobolewski z Dendrologi Sobolewski we Wrocławiu. 19 maja 2019 roku, odbył się spacer po żarowskim parku, w ramach którego uczestniczyło 67 osób, za co dziękujemy.

Co pojawiło się w programie terenowej prelekcji o parku?

Z unikatowej prelekcji, bogatej w ciekawostki, liczne informacje oraz specjalistyczną wiedzę Roberta Sobolewskiego, możemy wyróżnić następujące tematy: rzadkie gatunki i odmiany drzew występujące w żarowskim parku, drzewa Żarowa na tle innych rzadkich drzew Dolnego Śląska, pomnik przyrody jako nobilitacja  (ich wartości, korzyści oraz funkcje), rola drzew w kształtowaniu kompozycji parków historycznych, odtwarzanie historycznej kompozycji (szanse i zagrożenia), zieleń historyczna w kształtowaniu tożsamości regionalnej miasta i gminy Żarów.

Szczegółowy raport ze spotkania:

Park w Żarowie jest parkiem wybitnie kolekcjonerskim, w którym do dzisiaj zachowało się wiele rzadkich i unikalnych gatunków i odmian drzew w skali regionu wałbrzyskiego, a nawet Dolnego Śląska. Niektóre z nich, w cieniu licznych drzew pomnikowych ustanowionych w parku, w dalszym ciągu pozbawione są należytej uwagi oraz ochrony. Do tych okazów należy kłęk amerykański (Gymnocladus dioca), którego udokumentowane okazy na Dolnym Śląsku można spotkać poza Żarowem wyłącznie we Wrocławiu, Sycowie i Mańczycach, czy równie rzadka odmiana klonu pospolitego (Acer platanoides) 'Palmatifidum’ syn. 'Lorbergii’ opisana w 1829 r. W przypadku odmiany kolona pospolitego 'Palmatifidum’ brak jest drzew tej odmiany objętych ochroną pomnikową w województwie dolnośląskim, pojedyncze okazy udokumentowane są wyłącznie we Wrocławiu i w Arboretum w Wojsławicach. Park zaskakuje nas po dziś dzień. Podczas spaceru odnotowaliśmy kasztanowca pospolitego 'Baumannii’, odmianę pełnokwiatową, kwitnącą później od gatunku typowego, niezawiązującą owoce (nie odnotowanej w ostatniej aktualizacji inwentaryzacji dendrologicznej). Było to zaskoczeniem, nie mniej jednak z uwagi na bogatą kolekcje, braliśmy pod uwagę możliwość jego występowania, a tym samym nasze przypuszczania sprawdziły się w 100%. Symbolem parku żarowskiego jest natomiast, grupa cypryśników błotnych (Taxodium distichum), gatunek amerykański, posiadających udokumentowaną wartość historyczną. Grupa ta jest reliktem niezachowanego układu wodnego, co z uwagi na jej rolę w kompozycji historycznej parku, jest grupą drzew o wybitnej wartości historyczno-krajobrazowej. Grupa ta widnieje na licznych niemieckich pocztówkach z początku XX w., dzięki czemu możemy podjąć się próby oszacowania ich wieku. Z ustaleń Z. Malickiego staw powstał po 1866 r., co wskazuje że drzewa te mogą mieć wiek ok. 150-130 lat. Wartym okazem jest również jodła grecka (Abies cephalonica), objęta ochroną pomnikową, o największym obwodzie spośród 3 drzew tego gatunku ustanowionych pomnikiem przyrody (dwa pozostałe rosną w Szklarskiej Porębie). Należy wspomnieć, że park posiada również ciekawe runo, o które należy zadbać. Problemem jaki się pojawia w parku jest obecność Rdestowca będącego gatunkiem inwazyjnym, dlatego niezwłocznie należy podjąć próbę jego usunięcia z parku, co jest pracą trudną i żmudną. Jeśli nie podejmie się działań, park w całości zarośnie tym gatunkiem wypierając, cenne gatunki rosnące w runie, w części leśnej parku. Tak bogata kolekcja, w żarowskim Parku Miejskim zwraca uwagę, na potrzebę określenia i oceny zasobów zieleni nie tylko w parku, ale i w całej gminie, zwłaszcza parkach historycznych, dla lepszego zarządzania zielenią miejską i historyczną a także możliwości promocji miasta i ochrony tożsamości regionalnej miejscowości.

Na terenie miasta żarów odnotowaliśmy rażące łamanie prawa Ustawy o Ochronie Przyrody z dn. 16 kwietnia 2014 r. z późn. zm.:

Art. 87a.

1. Prace ziemne oraz inne prace wykonywane ręcznie, z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych, wykonywane w obrębie korzeni, pnia lub korony drzewa lub w obrębie korzeni lub pędów krzewu, przeprowadza się w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom.
2. Prace w obrębie korony drzewa nie mogą prowadzić do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, chyba że mają na celu: usunięcie gałęzi obumarłych lub nadłamanych, utrzymywanie uformowanego kształtu korony drzewa, wykonanie specjalistycznego zabiegu w celu przywróceniu statyki drzewa.
3. Zabieg, o którym mowa w ust. 2 pkt 3, wykonuje się na podstawie dokumentacji, w tym dokumentacji fotograficznej, wskazującej na konieczność przeprowadzenia takiego zabiegu. Dokumentację przechowuje się przez okres 5 lat od końca roku, w którym wykonano zabieg.
4. Usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż określony w ust. 2, stanowi uszkodzenie drzewa.
5. Usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 50% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż określony w ust. 2, stanowi zniszczenie drzewa

Obecny sposób podejścia do ochrony drzew  podczas inwestycji oraz zabiegi pielęgnacje, przyczyniają się do osłabienia kondycji drzew, a tym samym powolnego ich zamierania w przestani miejskiej:

Ogławianie drzew powoduje m.in. (wybrane konsekwencje):

• utratę walorów estetycznych, obniżają tym samym wartość krajobrazową i potencjał turystyczny miasta,
• brak liści powoduje utratę możliwości przeprowadzania fotosyntezy, a tym samym odżywia drzewa. Ogłowione drzewo musi zużyć materiał zapasowy do odbudowy korony, co osłabia drzewo,
• pozostawianie dużych ran, które trudniej się zabliźniają, przez co większa się ryzyko infekcji chorób w tym grzybowych,
• wybijanie licznych pędów odroślowych co wpływa na pogorszenie konstrukcji korony i zwiększenie ryzyka wyłamania się konarów w późniejszych latach,
• systematyczne ogławianie prowadzi do stopniowego zamierania, które może trwać od kilku do kilkunastu lat,
• wybijanie pędów odroślowych to reakcja obronna na czynnik stresowy, nie rzecz naturalna!
• na drzewa działają liczne czynniki stresowe w mieście, a ogławiania drzew pozbawią je możliwości odżywia dodatkowo potęgując inne czynniki stresowe. Na ogół na drzewo działa kilka czynników środowiskowych. Osłabione drzewa bardziej podatne są na choroby i szkodniki, ponieważ nie przeprowadzają należcie mechanizmów obronnych.

Uszkodzenia systemu korzeniowego powoduje m.in. (wybrane konsekwencje):

• destabilizacje drzewa w gruncie, na wskutek uszkodzenia systemu szkieletowego, odpowiedzialnego za stabilizację,
• usunięcie i uszkodzenie korzeni włośnikowych, odpowiedzialnych za odżywienie drzewa,
• zagęszczanie gruntu, po przez nacisk sprzętu i maszyn budowlanych w obrębie rzutu korony, co powoduje zaduszanie korzeni i ich stopniowe obumieranie.

Podczas dyskusji:

Po 70 minutowym spacerze przyszła pora na podsumowanie prelekcji oraz rozmowy o aktualnej kondycji żarowskiego Parku Miejskiego oraz jego potencjału w szeroko pojętej promocji Żarowa. Kolejnym krokiem do poprawy wyglądu i „zdrowia” Parku Miejskiego w Żarowie będzie złożenie następujących dokumentów do Urzędu Miasta i Gminy Żarów:

1. Wniosek do UM o przyznanie 3 drzewom statut pomnika przyrody.
2. Wniosek do UM o wizytę arborysty (lekarza od drzew).
3. Wniosek do UM o poprawę estetyki Parku Miejskiego w Żarowie.
4. Wniosek do UM dot. walki z redestowcem, gatunkiem inwazyjnym na terenie parku.

Odpowiedź na pisma od Urzędu Miejskiego:

1. Ratujmy drzewostan żarowskiego Parku miejskiego
2. Prośba o udzielenie informacji o stanie dębu k. UM